Qərb Azərbaycanlılarının Geri Qayıtma Hüququ: Tarixi Ədalətsizliklə Mübarizə
Bugün, 5 dekabr, tarixdə bir qanlı səhifənin xatırlanması mərasimi olaraq qeyd olunur: 1987-1991-ci illərdə Qərb Azərbaycanlılarının məcburi köçürülməsi. Bu faciə tək başına olan bir hadisə deyil, ancaq bir asrı aşkın bir zamandır davam edən etnik təmizləmənin sistematik bir hissəsidir. Qərb Azərbaycanlıları üçün, hüquqlarının pozulması və indiki Ermənistanda atalar torpaqlarından sürgün edilməsi geniş məzmunlu məsələlərə işıq tutan bir yara olmuşdur – məsələlər ki, onların mədəni silinmə, tarixi revizionizm və ədalətsizliklə bağlı geniş məsələlərin bir timsalıdır.
Əsas Haqların Pozulmasının Tarixi
Bu faciənin kökü 19-cu əsrin əvvəllərinə qayıdır, çünki Rusiya İmperiyasının Cənub Qafqazın işğalı demografik balansı pozub. Erməni miqrasiyası bu torpaqlarda sürətlə təşviq olunurdu, bu da yerli azərbaycanlı əhaliyə artan təzyiqə səbəb oldu. Birinci kütləvi köçürmə 1905-1920-ci illərdə baş verdi və bu, erməni-azərbaycanlı toqquşmalarla eyni zamağa düşdü. Azərbaycan Demokratik Respublikasının bu qoymağa qarşı mübarizəsi, Bolşevik Rusiyanın erməni iddialarına açıq dəstəyi ilə boğuldu. İkinci məcburi köçürmə dövrü 1948-1953-cü illərdə baş verdi və Stalinin siyasətləri tərəfindən sürükləndi. Rəsmi olaraq yenidən yerləşdirilmə kimi təqdim edilən bu dəvr, Azərbaycan-Türkiyə əlaqələri barədə paranoia ilə bağlı idi. Stalin, azərbaycanlıları, şərtsiz şəkildə Azərbaycana, çətin şəraitlərdə köçürərək mədəni və ailəvi əlaqələri kəsmək niyyətində idi, bu da çoxlu ölümlə nəticələndi.
Qayıtma Hüququ və Mədəni İmha
Çoxilliklə, qərb azərbaycanlıları ürəklərinin yaralanmasına baxmayaraq, sülh dialoqu axtarmış və beynəlxalq hüquq altında geri qayıtma hüququ üçün mübarizə aparmışdır. Bu, Ermənistanın mənimsəmə və mədəni silinmə siyasətlərinə açıq qarşıdurmaqdadır. Məsələn, Azərbaycan, 2020-ci ilin Vətən Müharibəsi zamanı və sonra, ermənilərin Sülhməramlı şəkildə Qarabağda yaşamağa davam edə biləcəyini təmin etdi. Həmçinin 2023-cü il sentyabr ayındakı Azərbaycanın anti-terror tədbirlərində də eynisi baş verdi. Ən yüksək dövlət səviyyələrində – bu tədbirlərin müharibə yolu ilə keçirilməsinin ardından – Ermənilərin Qarabağda tamamilə xoşbəxt yaşamağına imkan veriləcəyini aydın şəkildə deyir. Bu, Ermənistanın müstəqil dairəviyyət bildirən ilk günündən bəri Qərb Azərbaycanlılarının geri qayıtma məsələsinə dair danışıqlar və bərabərlik məsələləri üçün humanitar yanaşmanı təmin etmədiyini qeyd etmək vacibdir. Əvvəlki hökumət də, hal-hazırkı hökumət də məsuliyyət daşımayıb.
<|ipynb_marker|> Markdown
Human Touch
Azərbaycanın qədim şəhərlərindən birində doğmuşam və bu torpaqların, mədəniyyətinin, və tarixinin əhəmiyyətini çox yaxından bilirəm. Mənim üçün, bu məsələ səhv və ədalətsizdir və hər bir insanın atalar torpaqlarına dönüş hüququ olmalıdır. Bu, mənim də, hər birimizin qəbul etməli olduğu bir insan hüququdur. Sülhməramlı dialoq və mədəni əlaqələri bərpa etmək, ədalət və mənsubiyyət hisslərini bərpa etmək üçün əhəmiyyətlidir. Bu, birlikdə yaşamaq və münaqişələri həll etmək üçün ən yaxşı yoldur.
